“Saulog” is the vernacular term for “celebration,” and in Tagbilaran City it refers to the Fiesta Celebration in honor to its Patron Saint, St. Joseph the Worker, which is scheduled on May 1, also tagged nationwide as Labor Day. I was in New York on the said week of the series of activities, and realized that even halfway across the globe the Boholanos in the Eastern US seaboard are updated with whatever happens in Bohol (from significant milestone, to small and big-time robberies, to more frequent raids on drug-pushers, to bloody murders), courtesy of the social media, but most usually through DYRD-ZD. The same is true on the Pacific side, especially in the Los Angeles and San Francisco area, where Paisanos listen to “Inyong Alagad” as part of their daily lives.

The Boholanos I met were all agog about the success of “Saulog,” despite the “fly in the ointment,” the brutal murder of drug and gambling lord. If the previous fiestas came and went even without a whimper, the last one was a big BANG!

Although it is always construed that a success-story like that is a team-effort, it cannot be denied that, whether it is up or down, the one at the helm takes the blame or the accolade. And in this year's “Saulog” the man of the hour is Mayor Baba Yap. These are excerpts of an interview in “Nangutana Lang,” DYRD-ZD, 6:30-7:00 PM, on May 6, Tuesday.

LMP: What is the feeling, nga nahimong magmalampuson ang Saulog sa Tagbilaran?

JLY: Malipayon kita, ilabi na sa atong mga kaigsoonan nga na-feel gyod nila ang fiesta sa atong Dakbayan sa Tagbilaran. Gusto pod nato nga i-boost ang atong turismo. Dili lang mga foreign tourists ang ming-anhi, kon dili ang atong mga local tourists usab sa nagkalain-laing Lungsod sa Bohol, aron mo-witness sa Saulog sa Tagbilaran. Atong dakong pasalamat usab sa atong Labawng Makakagahum, nga gihatagan kita ug maayong panahon during our street dancing, Mutya sa Tagbilaran, ug sa uban pa'ng nightly activities. Dili pod nato ‘to makab-ot kon wala ang tabang sa mga respective committees, kooperasyon sa mga sponsors, Barangay Officials, ug ang atong Provincial Government.

LMP: Usa sa akong naistorya didto sa New York ming-ingon, nga sa sunod fiesta mo-uli gyod kono sila, kay aligre na ang fiesta sa Tagbilaran. Ang mga Bol-anon sa LA (Los Angeles), mahinamon usab nga mo-uli, kay sadya na kono ang pista sa Tagbilaran. For the next year, Mayor, imo ba kahang malabwan ang kapistahan nga nahitabo sa miaging semana?

JLY: Definitely, ato gyo'ng labwan, mao kana ang atong target next year pohon. Kon unsa ang atong mga angay nga i-improve ug i-adjust, ato kanang pagatan-awon, aron dili na mabalik ang maong mga sayop sunod tuig. But definitely, we will come up with a bigger and more enjoyable Saulog sa Tagbilaran 2015.

LMP: Anyway, that was your first try. Wala pa man gani ka ni-usa ka tuig sa imong term as Mayor, nia pa ka dapit sa hamabaw. But, you have already experienced that, ug usa sa mga nahisgutan didto, nga nagmalampuson kono ka, kay you know how to delegate. Unsa'y reaksyon nimo ana?

JLY: I would admit that there are areas nga dili kaayo nato kayang i-facilitate, so nanginahanglan kita ug mga tawo nga mas maayong motrabaho anang dapita. Anaa gihapon ang atong suggestions, ug definitely, we have the last say. Apan naminaw kita sa ilang mga ideas, kay sila man ang may kahibalo sa maong butang. Mao kana ang atong style of leadership.

LMP: Kami malipayon kaayong nakabati niana Mayor. Nagpasabot lang na, nga you are not monopolizing everything. Ari kita sa City Hall, daghang nangutana sa New York kon kanus-a mo mobalhin.

JLY: With regards ana, wala pa kita'y definite date. Ganiha nipirma na kita sa notice to proceed aron masugdan na sa contractor ang roofing. Anaa pa pod kita'y kwarta nga gipaabot, hopefully, madali ang pag-release niini, aron paspas ang atong paglihok sa City Hall. Kon aduna may tawo nga gadali nga mahuman ang City Hall, usa kita niana. Kay ikaw mismo, Sir Loy, naka-witness ka sa among sitwasyon didto sa APC building. Lisod gyod kaayo kay gahuot ang mga tawo. Nalooy pod kita sa atong mga kauban sa buhat, ilabi na kadtong na-assign sa gawas kay sa pagkakaron, init kaayo ang panahon. As of now, nangita kami ug maayong lugar nga ilang mabalhinan, aron komportable pod ang ilang pagtrabaho.

LMP: Sa atong mga proyekto nga anaa karon, how is the financial side of the City Hall?

JLY: Sa pagkakaron, taas kita ug increase sa atong economic enterprise. Sa month of April alone, compared to last year, sa atong IBT (Integrated Bus Terminal) almost 800,000 pesos ang increase. Naghulat pa kita sa actual reports, but overall, misaka gyod ang atong mga economic enterprise. Ang maong income, ato kining ibalik sa katawhan, in the form of services, programs and benefits.

LMP: Usa sa atong nahisgutan sa wala pa ko moadto sa Amerika, mao kadtong gihatagan ka ug katungod sa Sangguniang Panlungsod bahin sa compromise taxation. Unsa'y update ana Mayor?

JLY: Aduna na'y ni-avail sa maong compromise tax, tungod sa dugay nga panahon nga wala sila mahatagi ug permit. Sa pagkakaron, aduna na sila'y permit, ug naa'y uban nga on-process pa.

LMP: Dili ba ka mohatag ug permit, kon dili makompleto ug bayad?

JLY: With regards to the payment, pwede man nga i-staggered lang. Ang uban wala mo-avail sa maong compromise tax, kay bog-at para nila kon dugay-dugayon pa ang pagbayad. Ato po'ng gitan-aw kon legal ba ang maong business, kay dili man ‘ta pwedeng mohatag ug permit sa pagkangalang naa sila'y negosyo.

LMP: Lain nga gihisgutan didto sa Amerika, ang City Square. Unsa'y update ana Mayor, tungod kay sila mismo, wala ko kamatikod nga aduna'y unanimous decision about it. Duna'y pro and con. Unsa man gyod ang status pagkakaron?

JLY: Nibayad na sila sa ilang bayronon. Apan ang contract ato pa kining i-review ug balik. Tan-awon nato kon advantageous o disadvantageous ba sa City ang mga nakabutang didto. Taas-taas kana nga proseso, but we have to do it, para sa kaayuhan sa tanan.

LMP: Pwede ba nga usabon ang kontrata, nga na-agreed na man kaha ‘na?

JLY: Mao na'y kinahanglan natong istudyohan. Atong tan-awon kon asa kutob, ug kon advantageous ba sa City. As of now, nag-function man gihapon ang ilang establishment, so, kinahanglang mohatag sila sa ilang mga tulobagon.

LMP: I understand, nga aduna'y grupo nga nag-take-charge niini. Kinsa ang Chairman ani, as far as, the City Square is concerned? Because I know, nga ang imong buhaton is only to approve or disapprove, whatever will be the consensus of the group nga imong gi-assign.

JLY: Ang Chairman niini mao si Konsehal Beben Inting. Ang findings sa committee, mao ang atong gigamit sa pagkolekta kanila. Pasalamat lang pod ‘ta nga mingbayad sila sa ilang mga tolubagon.

LMP: Laing pangutana kadtong panahon sa pista, nga aduna'y sugal nga imo kunong gipa-undang, tungod kay anaa'y mga anomalya. Duna pa gani to'y gipatay. What is the real score?

JLY: “Blue–Puti” ‘to nga klase sa sugal. Wala man na sa pagsugod nato ug negotiation sa carnival. Atong nakita nga dinagko ang sugal, dili na lingaw-lingaw. We have to make a stand about it. Para nato, dili gyod maayo, so, ato kining gipasira.

LMP: Ang nahitabo duna'y mga pro or con sa maong carnival. Duna'y black or white, duna'y maayo, duna'y maot. Sa sunod nga tuig, ipadayon ba ‘to o duna kay mga butang nga dili himoon, o himoon pa?

JLY: Padayon gihapon ang atong carnival for the next year. In fact, nag-istorya nami nga padugangan pa ang mga rides. Ang mga sugal nga dinagko, dili na pwedeng ibalik.

LMP: Laing issue, kining mga raids nga gihimo sa matawag nato nga mga drug lords, drug pushers. Akong namatikdan sa pagsuroy nako sa LA, duna'y mga lugar nga gitugotan, kining gitawag nila nga medicinal marijuana. It is regulated, duna'y mga prescription. Moabot ba kaha nang panahuna Mayor, sa Tagbilaran, nga i-allow ang medicinal marijuana?

JLY: Para nako, magdepende kita sa atong mga kadagkoan, kon i-approve ba nila ang maong balaod. Sa pagkakaron, ang marijuana illegal man, so definitely, dili gyod na pwede.

LMP: Ganiha duna ko'y nadawat nga sulat which ask, nga ang Bohol Chamber of Commerce and Industry, mopadala ug representative sa committee that is being created about the environment. Is this the first time nga anaa na, kay wala man ko kadungog ani sa una?

JLY: Wala ko kahibalo sa niagi, pero sa ato karon, atong gihatagan ug gibug-aton ang atong environment. Nakita nato nga gasugod na ang climate change, apil na pod niini ang atong mga basura.

LMP: Ganiha sa buntag, mitambong ako sa FabLab Symposium, didto sa Bohol Tropics. I was amazed kay ang mga participants gikan sa nagkalain-laing nasod, Japan, Indonesia, Taiwan, Malaysia, Germany, tungod kini sa mga equipment nga anaa karon sa BISU (Bohol Island State University), to industrialize livelihood. Akong namatikdan nga mga batan-on kaayo, ug duna sila'y innovation nga gipang-imbento. Sa akong tan-aw, maayo kini sa Tagbilaran. Usa sa nahisgutan ang environmental protection. Unsa ang latest sa atong waste management, ilabi na kadtong mga programa sa una. What is the update?

JLY: As of now, atong gihuwat nga ma-operational ang dump-site sa Albur. Aduna na ta'y letter of intent nga gipadala, nga mo-join ‘ta sa ilang cluster. Diha na pod ta'y gipalit nga mga garbage trucks para mokolekta sa basura. Kon dili na nato magamit ang sa Dampas nga open dump-site, ato kining himoon nga Material Recovery Facility.

LMP: What is Material Recovery Facility?

JLY: Pasabot ni ana, nga ang mga basura nga pwede pa'ng magamit, ato kanang i-recycle. Mao na'y gina-ingon nga anaa ang kwarta sa basura. Kadtong mga nanginabuhi sa basura, dako kining tabang sa ilang mga panginahanglanon.

LMP: Usa sa atong mga nahisgutan sa miaging tuig, mao kining mga contractors, nga aduna'y mga kontrata paghuman sa karsada sa miaging Nobyembre. Pagkakaron, nagpasabot ba ni Mayor, nga kon duna'y mga kontrata nga gihimo, it is now under your administration, and what are these?

JLY: Sa atong mga karsada, ang mauna niini kining sa DYRD dapit. Gamay na lang man ang kulang sa J.A. Clarin, so, ato nang gipirmahan ang notice to proceed for B. Inting, aron masugdan na ang trabaho. Ato kining gi-anam-anam kay dili man pwede nga masirhan tanang karsada. Gahapon lang, nahuman na ang pagtapak sa mga buslot diha sa Holy Spirit (Borja Street). Atong gi-identify na usab ang mga kadalanan nga sementohonon. Naglibot-libot gihapon ang atong road maintenance, aron pagtapak sa mga buslot.

LMP: Atong balikan Mayor, ang mga komitiba nga imong gihimo. Ready na ba, naporma na ba ang atong committee sa tourism?

JLY: Nag-function na kini, ug nagpasalamat kita sa mga volunteers nga mitabang pagpalambo sa atong turismo.

LMP: How about sa atong economic enterprise?

JLY: Business-like approach ang atong pagdumala niini. Duna'y uban nga masilo kay nakabayad na kono sila. Amo silang giingnan nga kon nakabayad sila, kinahanglan nga aduna gyo'y resibo gikan sa City. Nagpasalamat pod kita sa mga tawo nga nangolekta, nga mingtunong sila sa mando nga atong gibuhat.

LMP: Akong nadunggan sa radyo, sa dihang didto pa ako sa Long Beach, nga duna kono'y himoon nga Santacruzan dinhi sa Tagbilaran?

JLY: Yes, karong umaabot May 14. Apil pod sa maong kalihokan ang mga nidaog sa Mutya sa Tagbilaran.

LMP: Next year is TBTK (Tigum Bol-anon, Tibuok Kalibutan). As far as TBTK is concerned, committed ba ka Mayor to help?

JLY: Yes, kay kalamboan man kana sa tibuok Probinsya sa Bohol. Ilabi na sa atong pag-welcome sa atong mga kaigsoonan nga mouli dinhi para sa TBTK. Bisan kadtong wala pa kita mahimong Mayor, nag-support na kita sa maong kalihokan. Bintaha na usab karon kay in-coordination na kita with the Provincial Government, ilabi na sa kadagkoan sa TBTK. We will be working hand-in-hand, aron dili pod ma-conflict sa atong mga activities sa Syudad.

LMP: Ang TBTK nasugdan kini sa panahon ni Governor Rene Relampagos. Ang plano, himoon kini every 4 years, pero sa meeting sa mao nga tuig, nagkahiusa sila nga it will be made every 3 years. Sukad niadto, hangtod karon, every 3 years na na. Sa miagi nga TBTK, gihimo kini sa bulan sa Mayo. Namatikdan sa mga tawo, me included, nga there was a political coloring tungod kay wala magkasabot. Akong naistorya mismo ang taga-TBTK didto sa New Jersey, ug miangkon siya nga there was a little political color. Pero karon, when I asked Niel Bonje (TBTK President), iyang ibalik sa Hulyo. Is that something nga gi-welcome nimo Mayor?

JLY: Yes, kay naandan na man na, ug nahimo nang tradition nga sa July ang TBTK. Kon maghisgot kita ug Bohol, ang Sandugo man ang nagrepresentar sa atong Probinsya.

LMP: Karong umaabot nga Sandugo, duna ba'y representative ang City sa Miss Bohol-Sandugo? Ug matod nimo sa miaging interview, nga ang first three placers sa Saulog Street Dancing, mao usab ang i-field sa Sandugo Street Dancing.

JLY: Yes, kon gusto sa Provincial Government nga dugangan pa, pwede pod natong pon-an. Definitely, we will be supporting the Sandugo celebration.

LMP: Would that mean Mayor, nga at the expense of the City Hall? Because when you have to field the group, dako-dako ra ba gyod na ug gasto.

JLY: Tabangan gihapon nato, Sir Loy. Naa man po'y subsidy nga ihatag sa mga contingents. Mas lighter na usab ang gasto, kay aduna na man sila'y mga props daan. Ato na lang kining i-enhance.

LMP: Unsa'y gibati nimo Mayor, nga duna'y usa ka Barangay nga wala gyod misanong sa imong imbitasyon?

JLY: Anaa sila'y mga rason nga ilang gisulti. Mas nindot god unta kon kompleto ang kinse ka barangay sa Saulog Street Dancing.

LMP: Ang imong panapos nga mensahe Mayor?

JLY: Kinahanglan nga magkahiusa kita, aron mahimong magmalampuson ang atong mgaprograma, ug alang sa kalamboan sa atong Dakbayan sa Tagbilaran. Sa maka-usa pa salamat kaayo sa higayon, Sir Loy, nga gipatingog kita sa imong programa.

In the offing is the Santacruzan scheduled this month. It is expected that, avoiding discordant hitches, it will be another feather to the Mayor's cap. The question that dwells unceasingly in the people's minds is “what is in Mayor Baba that makes him tick?” There is no secret formula. It has always been his manner of governance. At the start of his term (it's almost a year) he had already made it clear that he has no monopoly of wisdom, that governance is a shared endeavor, that he is an advocate of participative management. Not a “know-it-all dictator.” He recognizes the varied talents and capabilities of the people running his administration. He even believes that his critics are a part of whatever success a City accomplishes.

With this kind of wisdom, how can Baba fail?

*******

(Website: www.loypalapos.com ; Email: loy.pal@gmail.com ; Cellphone: 09981701129)