HThe last six months (July to December) of 2013 must have transformed John Geesnell Lim Yap II (JLY) into an angel without wings after what he has been through and will still bear: a memorable and high-end Oath Taking Rites conceived, scripted, and choreographed to aesthetic perfection; the Utopia of being privileged to lead a small city with big dreams; the realization that the city coffers cannot cough off to his and the people's expectations; a public perception that a tri-pronged Sangguniang Panlungsod needed Neptune's trident to toe the line; an acknowledgment of puny streets puckered by potholes paving to potshots from pathological pundits; a 7.2 magnitude quake that drove Angelica Panganiban and her entourage out of their wits, dislocated thousands of semi-employed Mayor-dependent despondents, and created sink-holes, rendered Tagbilaran waterless and lightless for weeks, and a City Hall that now looks sordid with a golden Christmas tree in front.

He has not aged a day and still retains the looks of a debonair 26 in his 36 years of breathing – thanks to an upbringing and a disposition that withstands senseless banter among insensitive and insecure shenanigans.

We have heard Mayor Baba Yap after his 100 days in office. How about after six months? These are excerpts of an interview which took place in “Nangutana Lang,” DYRD-ZD, at 6:30 PM on Friday, December 20, 2013.

LMP: Malipayon ba ang mga tawo sa City Hall?

JLY: Aduna kita'y pamasko nga gigahin alang kanila, kay isip mga workers sa Dakbayan sa Tagbilaran, dili lalim ang manarbaho ug mohatag ug serbisyo sa katawhan. Ang uban kanila mitrabaho lapas pa sa oras nga gitakda. Atong nakita ang ilang paningkamot ilabi na panahon sa kalamidad, nga wa gyod sila moreklamo bisan sa lawom nga kagabhion anaa gihapon ang atong mga empleyado sa City Hall.

LMP: Wala ba sila mireklamo nianang opisina nato karon nga mora'g refugee camp?

JLY: Dili man gyod na malikayan ang mga reklamo. Mao nang sa pagkakaron, ato nang gisugdan ang pagtutok sa atong City Hall, para by January next year, masugdan na ug trabaho aron mabalik na ta didto. Major rehabilitation lang ang atong pagabuhaton base sa assessment sa atong mga Structural Engineers nga ni-inspect niini.

LMP: Naghisgot man ka Mayor ug bonus sa atong mga trabahante, I don't know if you could answer this. Pila man ang gihatag sa matag empleyado, parehas ba sa mga opisyal ug rank and file, o duna'y deperensya?

JLY: Sa atong mga regular employees, giparehas nato ug hatag ang tanan.

LMP: Pila, pwede bang mahibawo ta?

JLY: Singkwenta mil, Sir Loy. Mireklamo ang uban nganong gitagaan nato ug dako-dako nga bonus ang atong mga tawo. Ang ilang nadawat dala na kana nga hinabang, kay kahibalo man ta nga affected pod ang atong mga employees sa maong kalamidad. Atong nakita nga anaa pa man pod ta'y kwarta nga magahin, nga mahatag pod nato sa atong mga employees, tungod kay daghan pang mga unfilled positions. Ang atong savings mao ra pod ang atong gihatag sa atong mga regular employees. Moingon sila nganong gihatag nato as bonus nga anaa pa man kuno'y karsada, merkado, ug uban pa natong pagabuhaton. Ato lang po'ng ipahibalo nga anaa kita'y kwarta nga gigahin niana kay lahi man ang budget sa karsada, sa atong City Hall, ug sa uban pa natong mga projects.

LMP: So, dili ni ingon nga aduna'y gipihig-pihig?

JLY: Wala'y pihig-pihig kining atoa, Sir Loy. Miagi kini ug deliberation, ug wala'y ni-object sa pagpresentar nato sa maong mga bonus nga atong gipanghatag.

LMP: Gawas pa, ang labing maayo natong huna-hunaon nga wa ta mangutang, wa ta manguha ug budget sa atong mga projects, sobra kana o savings; sa ato pa, angay ihatag. Sa akong tan-aw, malipayon ang taga-City Hall karon.

JLY: Hopefully, malipayon sila. In fact, karong gabii, aduna kita'y panagtapok diha sa APC ground. Naa'y misa, general stress debriefing, ug simple gathering sa tanan.

LMP: Unsa'y procedure anang gihisgutan nimo nga debriefing, kay akong tan-aw, nanginahanglan man kana ug Psychologist, sa di pa mahimong pulido gyod kaayo.

JLY: Nikuha kita ug usa ka Psychologist, ug siya ang mo-istorya sa atong mga empleyado, isip usa sa atong mga programa. In fact, ato pod siyang gidala sa atong programa sa radyo, aron ma-brief pod ang atong mga katawhan nga naminaw. Importante kini kaayo tungod kay, aduna pa kita'y mga empleyado nga mahadlok mosulod sa mga buildings nga dagko. Makatabang kini kanila aron maka-concentrate sila sa ilang mgatrabaho.

LMP: Akong namatikdan nga diri sa Bohol, mora man ug wa'y krisis. Atong makita nga ang mga tawo malipayon kaayo.

JLY: Hopefully, it is a sign nga mingtindog na ang ekonomiya sa Dakbayan sa Tagbilaran. Pinaagi pod sa atong paningkamot, nagpasalamat kita nga mingbalik na ang kuryentenga naka-hamper gyod sa operasyon sa mga negosyo dinhi sa atong Dakbayan ug sa tibuok Probinsya. Atong nakita nga hinay-hinay na silang mingbalik sa ilang normal nga operasyon, ug kita nanghinaot nga magpadayon na kini.

LMP: Wala ba'y plano ang Probinsya o ang Syudad, nga dili na kinahanglang mangita pa ug sourcing sa energy sa ubang mga lugar? Kana kon naa kita'y kaugalingon dinhi sa atoa?

JLY: Aduna na'y long-term plan si Governor Chatto, apan wala pa ma-finalize.

LMP: Would this be a government initiative, dili pwede nga apilan sa pribadong sektor?

JLY: Apil na kana sa among discussions. Kinahanglan pa kanang i-weigh kon unsa'y mas advantageous.

LMP: Is there a timetable for this project?

JLY: Sa pagkakaron, wala pa kay dako-dako kini nga project. Nagpasalamat pod kita sa suporta sa atong mga kadagkoan sa National Government, nga ming-anhi aron sa pag-rebuild sa atong Probinsya. Kita usab mapasalamotan sa atong silingang Probinsya sa Cebu, nga ming-share sa ilang kuryente dinhi kanato.

LMP: Kon maghisgot kita ug bahin-bahin, ganiha aduna'y usa ka grupo nga akong naistorya. Diha'y nagkanayon “Ang akong mga ginikanan tua sa Maribojoc. Nagsobra kuno ang relief goods nga ming-abot. Duna gani kuno siya'y igsoon nga ming-ingon nga maghimo na lang kuno siya ug sari-sari store. Sa akong tan-aw, well-taken care of ang atong mga biktima sa linog.

JLY: Tinuod gyod na, in fact, nagpasalamat kita sa atong Provincial Government, nga abtik kaayong minghatag ug mga relief goods, sa adlaw nga nahitabo ang maong linog. Overwhelming gyod kaayo ang suporta sa mga tawo, dili lang diri sa atong Probinsya, pati na kadtong anaa sa laing nasod.

LMP: Usa sa kanunay nga gihisgutan bisan sa radyo, kining sinkhole. Unsa'y buhaton sa mga sinkholes, gawas nga himoong tourist attraction?

JLY: As of now, ato pa kining gi-cordon. Ang MGB (Mines and Geosciences Bureau) nagpadayon sa pag-conduct ug further studies sa mga apektadong lugar, aron ma-identify nato ang uban pang mga epekto niini. Ato usab nga gi-update ang mga requirements sa pagkuha ug building permit, kinahanglang ma-inspect una kini, kon wala ba'y mga sinkholes. Sa Poblacion I, dako-dako gyod ang lugar nga ma-usik, kaymahimo na kining “no build zone” para sa dagkong mga buildings.

LMP: Sa miaging adlaw akong na-interview dinhi ang atong numero unong Councilor and Majority Floor Leader nga si Atty. Adam Jala. Nangutana ko bahin niining usa ka issue nga gihisgutan sa usa sa atong lokal nga pamantalaan, diin duna kuno'y collectible nga millions of pesos, tungod niining mga business permit nga wala ika-isyo; which will mean to say, nga pwede kining i-kolekta. Ang iyang tubag positive... pwede. Sa imong tan-aw, pwede ba na?

JLY: Definitely, ato gyong kolektahon, ilabi na kadtong nag-operate pa hangtod karon. Hapit na man ang January, ato na kini silang gipang-identify, ug gipadad-an na nato ug notice ang maong mga establishments nga involved. Kon aduna sila'y mga rason nga wala sila kabayad, ang ato lang nga mahatag nila ang ilang mga tulomanon.

LMP: Sa ato pa, you are willing to compromise, kay this is an executive decision to make.

JLY: Ang ato lang nga makabayad gyod sila sa insaktong buhis. Atong gi-forecast usab ang kita sa atong Dakbayan, bisan tuod man nga aduna'y mga kalamidad nga nakaapekto sa dagan sa negosyo, apan padayon gihapon ang ilang paghatag ug serbisyo. Kita usab padayon nga nag-upgrade sa mga serbisyo nga atong mahatag, aron motaas pa ang kita sa Syudad sa Tagbilaran.

LMP: Sa usa ka tawo, sama sa usa ka Mayor, ikaw pananglitan, bisag unsa'y imong himoon, di gyod mahitabo nga 100% sa mga tawo, malipay, mokatawa, mobahakhak. Duna gyo'y pipila ka tawo nga medyo, tungod tingali sa ilang mga agenda, dili gyod kontento. Sa miaging duha ka semana, diin nahisgutan sa atong mga pamantalaan, nga gikuhaan ka ug gahom sa paghimo sa mga appointments sa Konseho. Unsa man ang imong gibati niadto? Wa ba ka mainsulto, nga that is an executive function, nga gi-usurp sa legislative?

JLY: Tinuod gyod na, Sir Loy, nga gi-suspend ang atong power sa pag-hire ug contractual. Hopefully, masulbad na kini kay ongoing na man ang discussion diha sa atong Konseho. Magpaabot na lang pod kita ug resulta, pero nevertheless, kon unsa man galing ang ilang gusto, ug ang decision nga ma-come-up sa Sangguniang Panlungsod, mo-respetar kita. Naanad na man ta nga kon unsa'y naa nato, we have to work on it.

LMP: Kadaghanan sa mga tawo nagkanayon, nga mora ug nakatunob ug kalyo sa imong tiil, tungod kay, that is an executive function, not legislative. In fact, sa akong istorya, ni Konsehal Jala, nagkanayon siya nga ang pagpa-appropriate gikan sa Sangguniang Panlungsod. But as far as, the appointing power is concerned, anha na na sa executive department. Sama pananglitan sa akong nadunggan, nga aduna'y mga maestra sa Day Care Centers nga maapektohan niini.

JLY: Mo-expire na ang ilang contract by December 31, apil na ang atong mga City-paid teachers, Doctors, ug uban pa. Mao ni sila ang maapektahon sa pagkuha nila sa atong authority nga mo-hire. Aduna sila'y proseso nga gusto nilang atong pagatumanon, ato kining tan-awon kon unsa ang atong mahimo. Ato lang po'ng tubagon ang mga isyu nga mao kunong ilang gitangtang ang atong authority, tungod kay inig-abot kuno sa Konseho sa maong kontrata, pirmado na. Ato lang po'ng ipasabot sa mga tawo, nga ang authority nato to hire, gikan kana sa Sangguniang Panlungsod. Inig human, atong ipa-ratify ang contract. So, unsaon man nato pagpa-ratify sa maong contract kon wala'y kontrata. Kining mga contractual gikan gyod ni nila, ug wala'y objection sa pag-discuss sa maong kontrata. Naglibog lang ta, nganong karon pa nila gipagawas nga duol-duol na man unta mo-expire ang ilang mga kontrata. Kon moingon sila nga nag-usik-usik ta ug kwarta, ato na lang untang gipang-fill-up ang mga vacant positions. Ato kining gituyo nga aduna'y kontrata, aron atong ma-evaluate ang ilang performance.

LMP: Gawas pa, unsaon man nato, pag-enforce, if there is no contract? It is a part of check and balance, dili gyod na pwede nga isukwahi.

JLY: Yes, it is a part of check and balance, and we are transparent right from the start.

LMP: Akong namatikdan Mayor nga, bisan sa mga tawo nga medyo duna'y pagsukwahi kon unsa ang gusto sa executive department, mora man ug luto gihapon ang imong pahiyom. Wa man mausab ang imong pagtagad nila.

JLY: Wala sa atong kinaiya nga mo-away gyod ta. Ang ato lang, mobarog ta sa atong baroganan. Basta kay nagbuhat lang ta sa sakto, wala'y bisan unsa nga makatarog kanato. Kanang mga distractions maka-hamper lang na gamay, pero wala nato na gihuna-huna. Ang atoa lang, mag-concentrate ta sa atong mga bulohaton.

LMP: Karong Disyembre, ika-unom nimo ka buwan isip usa ka Mayor. Daghan na kang naagian, labi na kadtong linog. Sa pagkakaron, unsa'y imong Christmas message sa atong mga katawhan?

JLY: Karong panahon sa Pasko, mao usab ang panahon sa pagpasayloay ug paghinatagay. Ako manghinaot nga kita magkahiusa alang sa kalamboan sa Dakbayan sa Tagbilaran. Kita mapasalamaton nga bisan sa mga kalamidad nga ming-abot, anaa gihapon ta. Karong next year puhon, hinaot unta nga mo-improve ang atong ekonomiya, ang atong mga programa, ug ang mga serbisyo nga ihatag sa atong Dakbayan sa Tagbilaran.

For the solid six months as Mayor of Tagbilaran City, nobody among the department heads, officers, members of the Sangguniang Panlungsod, personnel, and staff ever heard of Baba Yap raising his voice in anger. The public verdict: his emotional maturity cannot be questioned; he is in control of himself even if others have gone berserk.

He finds time for everybody, listens to the lowliest of voices, and never loses his composure even in moments of great stress. Consistently humble and low-key even in the midst of braggarts trying to out-maneuver one another, he learns readily from those around him.

He treats even his harshest of critics with the same level-headedness he demonstrates to those on his side of the political fence, and makes no enemy of anyone. A metaphor of a dignified man who responds with bread to those who throw stones at him. Not a political ploy, but his way of life. “Why make enemies when you can be friends?”

Fathering a 100,000-community composed of a variation of personalities is a heavy burden for a City Dad, but he has proven equal to the task. He completes the first six months of his first term by means of a sterling performance. Another 6 years (after two and a half years) would be in the offing. Except when he eyes another elective position that will involve more responsibilities. Being a Representative to Congress, for instance.

(Website: www.loypalapos.com ; email: loy.pal@gmail.com ; cellphone: 09981701129)