Victory is sweet. Just like the winning in the last election...exhilarating and euphoric. The victorious rejoiced; the not so lucky made themselves ubiquitous by their absence. Euphoria readily obliterates, like the awesome fireworks swallowed by darkness. And reality takes center stage. The reality that Mayor Baba Yap now experiences is gnawing and numbing, excruciatingly devastating – even on the first three weeks of his ascendance at the helm of the only City in Bohol. Road projects abandoned, with contractors snubbing the call of the Sangguniang Panlungsod; a motorpool full of junks, not enough vehicles to collect garbage; the Integrated Bus Terminal and the Public Market becoming a battleground of disgruntled souls with discordant voices; coffers grasping for breath, while a thousand-and-one-projects need to be continued or implemented. But the Mayor seemingly take things in stride, as manifested by the interview last Wednesday, July 24, in DYRD’s “Nangutana Lang.”

LMP: Ganiha sa signing sa Memorandum of Cooperation (MOC) on Bohol Water and Sanitation Project with USAID ug sa Gobernador, maapektuhan ba niini ang Dakbayan sa Tagbilaran? May problema ba ang Tagbilaran bahin sa panubig?

JLY: Dako ug problema ang Syudad ilabi na sa atong panubig. In fact, ganiha ni-text nato ang taga-Uptown nga hinay ang tubig sa ilang dapit. Usa pod sa atong problema mao ang collection sa City Waterworks nga naa’y wala pa makabayad sa ilang bill usa na ka tuig ug tunga ang milabay. Pero padayon gihapon ang serbisyo kanila tungod kay wala mamaayo ug coordinate ang atong Treasurer’s Office ug ang City Waterworks. Ato kini silang gi-meeting para sa bag-ong sistema tungod kay losing kini, kulang ang source, ang uban depleted na, ug aduna’y mga tubo nga naa’y illegal tapping nga angay gyod natong pagatutukan. Ang MOC nga gipahigayon sa USAID dako kaayo ug tabang dili lang sa panubig kon dili apil na ang atong sewerage system.

LMP: Apil ba niini Mayor ang garbage disposal? Kay sa panaghisgot ganiha ang Memorandum of Cooperation dili lang kay sa panubig kon dili para usab sa sanitation. Kon maghisgot kita ug sanitation, usa sa mga angay buhaton ana would be unsaon paglabay sa atong mga basura.

JLY: Ang istorya sa atong Gobernador nga mo-go into details na lang ta as the meeting continues kay daghan ug taas-taas pa ang pagahisgutan. Atong paningkamotan nga ma-brought up ang maong problema sa USAID.

LMP:Presently, kon problema sa Tagbilaran mao kining tubig, what is the immediate solution?

JLY: Atong gipangitaan ug pamaagi nga equally ma-distribute ang tubig sa mga kabarangayan. Aduna na kita’y gi-negotiate bahin niini, ug sa dili madugay makahatag na kita ug solusyon sa maong problema.

LMP:Diri sa Dakbayan sa Tagbilaran, Mayor Baba, unsa’y mga bag-ong kalihokan, as far as the tourism industry is concerned? Duna ba’y nangayo ug permit nga maghimo ug hotel?

JLY: Sa pagkakaron wala pa, pero aduna kita’y gi-invite nga mga investors nga motukod sa ilang negosyo diri sa Dakbayan. Ang atong gitutokan karon kining mga call centers, and we had a series of meeting with them already. In fact, we are looking forward to about 1000 to 1500 seats sa atong mga call centers nga umaabot diri sa Bohol. Ug ma-finalize na ang tanan, atong i-identify ug asa mahimutang ang atong IT Park sa Dakbayan sa Tagbilaran.

LMP:Five years ago, diha na ni. In fact, niadtong panahuna ang Alturas aduna’y plano nga ang usa ka wing sa ICM himoong call center. Pero wala madayon tungod kay wala pa’y fiber optics. Naa na ba na ‘ron Mayor?

JLY: Kon mo-set-up ta ug call center nanginahanglan kini ug duha ka linya para sa fiber optics. Naa na ang usa, ug ang ikaduha makumpleto kini early next year. Pero naa kita’y temporary nga pagabuhaton para mahimo na nato karon nga tuig. On the way na ta, duol na kaayo, ato gyod ning i-fast-track.

LMP:Sa akong nahibaw-an when it comes to this thing sa call center, lupig na ang Manila sa Cebu. Nitubo na pod ang Dumaguete, silingan ra man nato na. Unsa ma’y ilang mahimo nga dili nato mahimo?

JLY: Mao nang importante kaayo kining proyektoha kay daghang mga batan-ong Bol-anon nga modayo pa aron didto mo trabaho sa laing lugar. Diri sa Bohol mas advantage kay naa dinhi ang ilang pinuy-anan, ang cost of living barato pod. Maong gusto nato nga dinhi na sila motrabaho.

LMP:Kini si Mark Tero (co-host) call center agent ni sa Cebu, pero mibalik dinhi ug naa na sa ICM. Duha sa akong mga Secretaries kaniadto, na-pirate sa Cebu. Magpalain ta, Mayor...sa akong nahibaw-an sa miaging semana, aduna’y meeting ang League of Cities of the Philippines, and then diha’y pwesto nga gihatag nimo.

JLY: Na-elect kita as Regional Representative of Region VII, ug ang among Presidente si Herbert Bautista. Advantage kini sa Dakbayan sa Tagbilaran kay magkasuod na ta sa atong mga silinganang syudad ug ang mga Mayor sa Dakbayan sa tibuok Pilipinas. Dako pod kini ug kaayuhan nga mahatag kanato.

LMP:Kon maghisgot ka Mayor ug Region VII, they are four Provinces: Cebu, Negros Oriental, Bohol, ug Siquijor. Ug ang mga Syudad nga atong hisgutan gawas sa Tagbilaran mao ang Cebu City, Mandaue, Lapu-Lapu, Danao, Bogo, Talisay, Naga, Carcar, Toledo, Bayawan, Dumaguete, Bais, Tanjay, Guihulngan, San Carlos. Mao ni ang imong area of responsibility. Dili ba kini mosapaw sa imong mga obligasyon?

JLY: Dili, Sir Loy, kay mao gihapon ang atong sistema nga magtinabangay ta, ug magpatabang ta sa kadagkoan nato. Makuha nato ang tanan basta magkahiusa lang ta paingon sa atong tumong ug tinguha nga mapalambo ang Dakbayan sa Tagbilaran.

LMP:Do you also attend the Regional Development Council?

JLY: Wala pa man pod ta mapatawag. But definitely, motambong gyod ta kay dako kaayo na ug tabang kay anha sa Regional Development Council maporma ang mga proyekto nga ipasa sa NEDA (National Economic Development Authority) ngadto sa National Office para aprobahan. Dako ang atong pasalamat ni Governor Chatto ug Congressman Relampagos nga gi-apil nila ang Syudad sa Tagbilaran sa mga kalihokan ug developments sa Lalawigan sa Bohol.

LMP:Sa SONA (State of the National Address) ni Presidente Aquino sa miaging Hulyo 22, which was the 159th Anniversary sa Lalawigang Bol-anon, didto ba ka sa Manila o namati lang ka diri?

JLY: Diri lang ta, Sir Loy, pero diha man pod ta’y mga lakaw kuyog ang atong Gobernador, so wala gyod ta kasugod sa maong SONA. Pero ato kining gi-review ug nadungog nato nga gihatagan gyod ug importansya ni President PNoy ang atong kapulisan.

LMP:Kon maghisgot kita ug kapulisan, kulang ba ang atong mga Pulis sa Tagbilaran, Mayor?

JLY: Kulang ang atong kapulisan sa pagkakaron. Nanginahanglan kita ug mga 100 ka Pulis kay almost 100,000 na ang population sa Tagbilaran, unya ang ratio niini is 1:1,000 inhabitants. As of now, aduna lamang kita’y 85 ka Pulis, unya ang 42 niini wala’y mga pusil.

LMP:Ha? Pulis nga way pusil? Pero gihisgutan ni Presidente Aquino sa iyang SONA, ang pagpanghatag ug armas sa mga Pulis.

JLY: Hopefully, moabot na diri sa ato. Pero next year, ni-request naman ko nga ipa-apil sa paggahin ug budget ang para sa mga pusil ug sakyanan sa kapulisan. In fact, atong i-commend ang atong COP (Chief of Police) nga si Supt. Perigo, sa ilang nadakpan nga nagkupot ug 24 gramos nga shabu, usa ka armas, ug 28,000 pesos. Atong gi-intensify pod ang mga check points diri sa Syudad.

LMP:Sa imong tan-aw sa miaging SONA ni Presidente PNoy gi-mention ba niya tanan? Duna’y ubang mga tawo nga diskontento. Matod pa nila, duna kono’y mga punto nga angay untang hisgutan, pero wala niya hisguti. Sa imong bahin, was everything ok?

JLY: Ang ingon sa uban kulang kono sa business side. Wala niya ma-mention ang economic road map. But for me, that was the best SONA he had, tungod kay ang iyang gipangsulti more on the accomplishments nga nahimo niya, compared sa mga miagi nga kasagaran promises pa, motherhood statements. Nakita man pod nato nga naminos ang korupsyon sa Pilipinas. Ang iyang programa nga “Daang Matuwid,” nisanong gyod sa atong mga kaigsoonan.

LMP: Mi-oyon ba ka niya niadtong iyang gi-klaro ug pangasaba ang mga ahensya nga wala’y maayong performance sama sa Bureau of Customs, Immigration, NIA, etc. Iya pa ganing giingnan nga mga baga ug nawong. Can you do it to the people here in Tagbilaran o sa mga ahensya kon dili mo-perform well?

JLY: Kinahanglan natong buhaton ang angay nga pagahimoon. In fact, mas maayo nga gisulti pod to ni Presidente Aquino para ma-aware pod ta nga anaa siya nagbantay. Kahibalo siya sa tanang kalihokan sa mga ahensya nato sa tibouk Pilipinas.

LMP: Ari ta sa lokal nga panghitabo. Sa miaging Hulyo 12, kadtong paghimo nimo sa State of the City Address, sa maong session mitambong ako. Naghisgot ang mga Konsehales nga ilang tawgon ang mga contractors tungod aning atong mga dalan nga gidaro unya pagkahuman gibiyaan. Apan wala sila motungha sa Sangguniang Panlungsod. Nakita na ba nimo ning mga contractor, ug unsa ang imong buhaton sa maong problema?

JLY: Ato na kini silang gi-istorya ug gihatagan nato ug deadline, nga by November mahuman na ang mga projects kay taas kaayo ang duration. Pero ongoing gihapon ang atong road maintenance. Tapak-tapak sa lang kay wala pa man nato ma-release ang budget para niini. Gahapon napirmahan naman nako, so maybe, a week from now, masugdan na nato ang pagtapak sa mga buslot nga kalsada.

LMP: Ang previous administration, duna’y mga projects ilabi na ning pag-kongkreto sa kadalanan, which I like. Pero, nabiyaan ang maintenance. So, imong bahin do you have to do both?

JLY: Yes, kay para dili mo-grabe ang sitwasyon, like sa ubang area nga dili na madala ug maintain kay guba na gyod kaayo ang kalsada. Nakita pod nato nga dili kaayo paspas ang pagtrabaho. Sa atong administration kinahanglan nga mag-double-time gyod sila.

LMP:\ So, the timetable is November kay naa’y ubang area nga dili na matahas. Well, anyway, that’s a big problem. I would like to say, condolence, for being Mayor kay imong gidawat ang labing daghang problema sa imong batan-on nga kinabuhi. (Laughs) And the way I look at it, you are trying to make good out of it, and you have survived. At least for 2 weeks.

JLY: Naa ang katawhan nga gatabang kanato, ang atong Labawng Makagagahum, mga NGOs, consultants, mga Konsehales, ug si Bise Mayor Toto Veloso nga anaa kanunay ready nga motabang. Kining tanan nga among gibuhat para sa kalamboan sa Dakbayan sa Tagbilaran.

Mayor Baba Yap now realized he has his hands full with problems to address, and official functions take a lot of his limited time. Last Wednesday, for instance...he had to attend to several concerns in his office, rushed to Amorita Resort for the Signing of the Memorandum of Cooperation on Bohol Water and Sanitation Project with United States Agency for International Development (USAID); then back to the office; then rushed to ICM for the Ribbon-Cutting and Opening Ceremonies of the annual Trade Fair spearheaded by DTI.

When at exactly 6:30 PM, he seated himself inside the DYRD-ZD radio room, I expected him to be exhausted and dried up after a whole-day barrage of activities. He surprised me, for he come as if he just came in after a hot bath. Not a trace of stress. No evidence of wear-and-tear. Always at his best, unruffled but determined. The young Mayor will survive the onslaught caused by an avalanche of problems he has to solve. It’s the first hurdle, and there are many more in the offing. But seeing him always in his best elements, he has all the makings of a real Champion.

(Website: www.loypalapos.com; email: loy.pal@gmail.com; cellphone: 09498345957)