The May election catapulted to the helm of Dauis officialdom the town’s First Lady Mayor, something noteworthy because this is the same Municipality which had its own version of Martial Law even before the Dictator Marcos promulgated his own. Is this the dawn of a new and reinvigorated Dauis? To top it all, Mayor-elect Miriam T. Sumaylo will not receive a single centavo of her salary. All will be used to finance projects for the town, especially in health care. His predecessor, Vice Mayor-elect Luciano Bongalos, did this in his six-years as Mayor of the town. With both having long proven that money is not the reason for their service, there is no doubt that the Dauisanons are twice blessed. I interviewed the Barangay Captain of Tabalong during the campaign season – her first live radio interview last April. Last Monday, May 20, she obliged me with a second interview in “Nangutana Lang” (DYRD-ZD, 6:30 PM daily). This time she was slimmer and darker (manifestation that she labored under the heat of the sun trying to convince the people of her honest intentions); but the glow of her eyes and her radiant demeanor cannot be mistaken for any other feeling except happiness for winning the confidence of the people of her Municipality.

These are excerpts of that interview.

LMP: Una nimong live interview nahitabo ning atong tulomanon, “Nangutana Lang,” niadtong panahon sa pangampanya; ikaduha kini karon. Sa una nimong higayon nagkanayon ka nga mora ka ug nakalitan, namugnaw, nahadlok. Karon,unsa’y gibati sa usa ka midaug pagka-Mayor?

MTS: Una sa tanan, malipayon ako nga gihatagan kita’g kompiyansa ug suporta sa atong mga kaigsoonang Dauisanon. Ubanan sa pag-ampo gihatag ang kadaugan sa atoang grupo nga Liberal Party. Dako namong pasalamant sa kainit ug pagmahal nga inyong gipakita sa grupo ni Miriam Sumaylo.

LMP: Sa panahon sa eleksyon, samtang aduna pa’y mga isyu nga gipadayag ngadto sa katawhan, dili malikayan ang kapungot, kahiubos, labi na kon, naa’y mga balita nga below the belt. Duna’y mga akusasyon nga dili gyod tinuod. Ibutang lang nato nahiubos ka, karon, naa pa ba gihapon ang kahimangod?

MTS: Sa pagkatinuod nakurat ko sa ilang mga akusasyon, istorya, mga gipasangil aning inyong ubos nga igsoon. Akong gi-atubang tanang isyu, ug ania, kaluoy sa Diyos, nagmadaugon kita. Tanan nilang gihimo batok nako sa miaging piniliay ug panahon sa kampanya, ako nang gikalimtan ug ako na silang gipasaylo.

LMP: Karon nga nahibalo na ka nga ang taga-Dauis midapig nimo, misamot ba ang imong kaikag sa pag-serbisyo sa Lungsod?

MTS: Mao kana ang gusto nakong ipaabot, ug kita ganahan nang mosulod sa trabaho aron masugdan ang atong gipanghan-ay nga proyekto para sa atong Lungsod. Akong ipasalig nga ang tanan natong gisaad, ato gyod ng tumanon.

LMP: Ang mga tawo sa Tabalong, malipayon kaayo sa imong administrasyon isip Barangay Captain, kay daghang mga proyekto. Sa dose ka mga barangay sa Dauis, usa lang ang aduna’y covered court. Sa dili pa ikaw ang Kapitan, medyo ngitngit, karon mihayag na. Daghang mga kahimoan ang imong nabuhat ikumparar sa uban. Kon kini nahimo nimo isip usa ka Barangay Captain, nagpasabot ba kini nga kon ikaw ang molingkod nga Mayor sa Dauis, mas daghan pa ang imong himoon alang sa katawhan?

MTS: Mao kana ang hinungdan sa pagsaka nato sa taas nga posisyon, aron mahatagan ug dugang kalambuan ug serbisyo ang tibuok Lungsod sa Dauis. Sama sa covered court, ang pagpalamdag, igong supply sa tubig, ug pagpanghatag ug tambal ngadto sa mga katawhan.

LMP: Kining maong tahas dili mahimo sa usa lang ka tawo, you cannot do it all alone by yourself. Nanginahanglan ka sa imong Bise Mayor, mga Konsehal, ug ang pag-abag sa katawhan. Palihog isulti kinsa imong Bise Mayor, ang imong slate nga andam mo-alagad sa Lungsod sama nimo.

MTS: Ang atong Senior SB Member gikan sa atong line-up, si Yvonne Guillena. Siya ang ma-assign sa agriculture. Si Concepcion Bongalos, usa ka Midwife, ang mo-handle sa healthcare services. Ika-tulo si Eric Aranjuez, ang in-charge sa atong infrastructure. Sunod, si Bonifacio Gacayan, ang mohawid sa atong panubig. Si Crispin Tubayan ang mo-handle sa Peace and Order. Anaa usab si Concepcion Cimafranca ang mo- address sa atong tourism concerns.

LMP: Maghisgot kita ug tourism, Mayor, akong namatikdan nga kon ikumparar ang Dauis sa Panglao, medyo dihado. Ning puntoha, makasalig ba ka nga si Konsehal Cimafranca, mao ang makadala sa Dauis aron magmalamboon ang tourism industry sa Lungsod?

MTS: Tungod sa kahibalo ug kasinatian ni Konsehal Concepcion Cimafranca, ako dako’g pagsalig nga mahimo niya ang iyang tahas pagpa-uplift sa atong turismo sa Lungsod sa Dauis.

LMP: Nahibalo ka ba Mayor, nga naa’y mga turista nga nagtuo, nga iniglabang nila sa taytayan, gikan sa Tagbilaran, Panglao na. Wala sila mahibalo nga miabot na sila sa Dauis. Unsa man ang imong himoon bahin niining butanga?

MTS: Una natong giplano ang pagbutang ug arko diha sa taytayan nga naa’y marka nga “Welcome to the Municipality of Dauis,” aron mahibalo ang tanan ilabi na ang mga turista nga naa’y Lungsod sa Dauis, before moabot sa Panglao. Ato usab hangyoon ang mga hotels nga tabangan ta sa pag-promote sa Dauis.

LMP: That needs somebody to regulate sa ilang effort and this will be Councilor Cimafranca. Kinahanglan gyod ug leader kay dili pwedeng pasagdan lang silang magkompetensya. Importante ang mga balaod ug latid nga pagasundon. Kinsa pa’y uban nimo sa slate?

MTS: Ang unang unom nga mga Konsehalis nga akong gi-mention mao kadto ang gikan sa atong line-up. Ang ubang mananaog mao silang Sofronio Guillena ug Estella Maris Ejoc.

LMP: Duna’y walo ka mga konsehal, pun-an ni sa Federation Chairman sa Sangguniang Kabataan ug Presidente sa Association of Barangay Captains. Kinsa man ni sila?

MTS: Sa SK, si Bjorn Ebojo, ug ang atong ABC President mao si Rubio Jimenez.

LMP: Kon atong kwentahon, if there is party affiliation, sa panahon nga mohukom na ang hunta sa konseho, atong makita nga duna’y mayoriya ang imong pundok. So, wala’y problema sa pagpalusot sa mga balaodnon nga gikan sa Executive ngadto sa Legislative Body sa Lungsod. Ug atong panghinauton nga kining tolo nga affiliated sa laing party moabag sila sa pagkahiusa alang sa kabulahan sa Dauis. Nahimo na ba nimo ang maong hangyo, o himoonon pa lang?

MTS: Ako nasayod nga pareho ang among tumong ug tuyo, mga paninguha alang sa kauswagan ug kaayuhan sa Dauis, maong kampante ako 100% nga magkahiusa kaming tanan nga nidaog sa miaging piliay.

LMP: Sa una natong interview sa panahon sa kampanya, naghisgot ka sa mga priority projects para sa Lungsod sa Dauis. Unsa man ang matawag natong numero unong concern?

MTS: Number one, mao ang panubig kay naa pa’y ubang barangay nga wala’y saktong serbisyo sa tubig. Ikaduha, ang atong livelihood programs sa kababayen-an ug sa mga out-of-school-youth nga ato nang nasugdan sa Barangay Tabalong. Usa usab sa atong prayoridad ang health care. Among ipadayon ang pagpanghatag ug tambal ngadto sa pinakasook nga lugar sa Dauis.

LMP: Akong nahibaw-an Mayor, sa miaging mga bulan, mihatag ka ug tambal pero financed by your own pocket. Karon, himoon ba gihapon nimo na, gikan sa imong bulsa ang financing o maghimo ka ug allocation para sa tibuok Lungsod?

MTS: Ang allocation sa Lungsod is limited, morag dili paigo. So, ang akong sweldo akong ipalit ug tambal alang sa Taga-Dauis.

LMP: Parehas ni Lulu Bongalos sa una, gibalik niya sa mga barangay kon unsa man unta ang angay niyang dawaton gikan sa panudlanan sa Dauis. So, imo ning sundon? You are the first Mayor nga akong nahibaw-an pagkakaron nga mao na’y himoon. Sa tibuok Lalawigang Bol-anon – 47 Municipalities and 1 City. Here is a Mayor trying to say, dili siya modawat sa iyang sweldo ug ihatag kini pagbalik sa iyang mga katawhan. I think, nga nianang puntoha lang daan, dili na ta mag-istorya pa ug daghan unsa gyod ang imong kaikag pag-alagad sa Lungsod. Duna man go’y uban nga molansar sa usa ka posisyon tungod kay himoon niya ug tubod alang sa iyang kaugalingong panginabuhi. Sa imong bahin trabaho, kayod, antos, pero not for a single centavo. Congratulations, sa imong hukom. You are really a Great Lady!

MTS: Ang atong gihimo mao ang dedikasyon ug pagmahal ngadto sa katawhan. Di bali na nga wala ta basta matagaan nato ang mas nanginahanglan.

LMP: Kanus-a ang Oath-Taking ceremony?

MTS: It is on June 29, 8:30 sa buntag, adto kini pagahimoon sa atong simbahan sa Dauis.

LMP: Pagkakaron Mayor Miriam Sumaylo, unsa imong mensahe sa mga katawhan sa Dauis?

MTS: Sa akong mga tagi-Lungsod sa Dauis, kinasingkasing namong gipaabot ang among pasalamat sa inyong suporta, kompensya, ug pagmahal nga inyong gipakita kang Miriam Sumaylo ug sa iyang mga kauban. Dili namo kini maabot kon dili tungod ninyo. Sa akong mga kaatbang sa politika, magtambayayong kita sa atong mga tumong ug tuyo nga mao ang kauswagan sa atong Lungsod sa Dauis. Manghinaot ako nga magkahiusa kitang tanan para sa atong pinanggang Lungsod.

There are some ways of figuring out if an elective public official, more so a Mayor, is dedicated to his job and has no intention of raking in money, making his office a source of livelihood, but nothing beats the voluntary giving back his salary to the people through beneficial projects. Mayor-elect Miriam T. Sumaylo (and, I believe, also his running mate Luciano Boangalos) is a role model for public service. Of the 47 Municipalities and 1 City of the entire Island Province of Bohol, is there anybody else doing this heroic act?

(Website: www.loypalapos.com; email: loy.pal@gmail.com; cellphone: 09498345957)